
BUCH
Expositio super Elementationem theologicam Procli. Propositiones 136–159
Herausgeber: Retucci, Fiorella | Sturlese, Loris
Corpus Philosophorum Teutonicorum Medii Aevi, Bd. 6,6
2025
Zusätzliche Informationen
Bibliografische Daten
Abstract
Ein Viertel der 211 Lehrsätze, aus denen die 'Elementatio theologica' des Proklos besteht, ist ausdrücklich der Lehre der Götter gewidmet. Proklos entwickelt sie von prop. 113 bis 165 seines Buches, d. h. wesentlich - wenn auch nicht ausschließlich - in dem Textteil, der im vorliegenden Band den Gegenstand der Auslegung Bertholds von Moosburg bildet (prop. 136-159). Berthold bietet zur Frage nach den neuplatonischen Göttern sehr differenzierte Antworten, die weit über diejenigen des Thomas von Aquin («?ötter« als falsche Hypostasierung göttlicher Vollkommenheiten) oder des Dietrich von Freiberg («?ötter« als himmlische Intelligenzen) hinausgehen. Am Anfang dieses Bandes, im Kommentar zur prop. 136, schreibt Berthold, das Weltall als geordnetes Ganzes sei nach der Platonischen Lehre das Ergebnis eines einheitlichen schöpferischen Aktes des absoluten Einen/Guten, das das Universum als an seiner Gutheit teilnehmendes Gute hervorbringt. Die Götter oder Henaden sind die metaphysischen Prinzipien, nach denen die Bestimmung des ersten Hervorgebrachten erfolgt. Es sind dies: die Kraft oder Unendlichkeit (potentia sive infinitas), das Sein (entitas), das Leben (vitalitas), die Intelligenz (intellectualitas), die Seele (animealitas) und die Natur (corporeitas). Diese Bestimmungsprinzipien entsprechen den per-se-Vollkommenheiten des Dionysius Areopagita, nur sind sie nach Berthold nicht mit dem Gott der Güte identisch, sondern als 'causae primordiales' von ihm verschieden.
Inhaltsverzeichnis
Zwischenüberschrift | Seite | Aktion | Preis |
---|---|---|---|
Cover | U1 | ||
Inhaltsverzeichnis | V | ||
Einleitung | IX | ||
Prolegomena | XVII | ||
I. Handschriftliche Überlieferung | XVII | ||
II. Handschriftenverhältnis | XVII | ||
III. Technische Erläuterungen | XVII | ||
1. Zum Text | XVII | ||
2. Zum Quellenapparat | XVIII | ||
3. Zum Variantenapparat | XVIII | ||
4. Zum Index rerum | XVIII | ||
IV. Kolumnenanfänge der Handschriften | XIX | ||
V. Abkürzungen | XXII | ||
“Magister Thomas Anglicus minor”: Eine neue Quelle der Expositio super Elementationem theologicam Procli Bertholds von Moosburg – das ungedruckte Sapientiale des Franziskaners Thomas von York | XXIII | ||
Literaturverzeichnis | XL | ||
BERTHOLDI DE MOSBURCH: EXPOSITIO SUPER ELEMENTATIONEM THEOLOGICAM PROCLI. PROPOSITIONES 136–159 | 1 | ||
Propositio 136 Omnis deus totalior existens propinquius primo ordinatus a totaliori entium genere participatur, particularior autem a particulariori; et ut ens ad ens, sic unitas ad unitatem | 3 | ||
Commentum | 13 | ||
Propositio 137 Omnis unitas simul constituit uni participans ipsa | 15 | ||
Commentum | 22 | ||
Propositio 138 Omnium participantium divina proprietate et deificatorum primum et supremum est ens | 24 | ||
Commentum | 30 | ||
Propositio 139 Omnia participantia divinis unitatibus incipientia ab ente in corporalem naturam terminantur | 33 | ||
Commentum | 37 | ||
Propositio 140 Omnes deorum potentiae desursum incohantes et per proprias medietates procedentes deveniunt usque ad loca circa terram | 38 | ||
Commentum | 43 | ||
Propositio 141 Omnis providentia deorum haec quidem est exempta ab his, quibus providetur, haec autem coordinata | 45 | ||
Commentum | 51 | ||
Propositio 142 Omnibus quidem dii assunt eodem modo, non autem omnia eodem modo diis assunt, sed singula secundum ipsorum ordinem et potentiam transumunt illorum praesentiam, haec quidem uniformiter, haec autem multiplicatim, et haec quidem perpetuo, haec autem secundum tempus, et haec quidem incorporee, haec autem corporaliter | 52 | ||
Commentum | 58 | ||
Propositio 143 Omnia deteriora praesentia deorum subsistunt. Et si idoneum sit participans, omne quidem, quod alienum a divino lumine fit, illustratur autem omne subito a diis | 60 | ||
Commentum | 74 | ||
Propositio 144 Omnia entia et omnes entium dispositiones intantum processerunt inquantum et deorum ordinationes | 75 | ||
Commentum | 80 | ||
Propositio 145 Omnis divini ordinis proprietas per omnia secunda pertingit et dat se ipsam omnibus demissioribus generationem | 82 | ||
Commentum | 87 | ||
Propositio 146 Omnium divinorum processuum fines ad sua assimilantur principia, circulum sine principio et sine fine salvantes per conversionem ad principia | 90 | ||
Commentum | 99 | ||
Propositio 147 Omnium divinorum ornatuum summa ultimis assimilantur suprapositorum | 100 | ||
Commentum | 103 | ||
Propositio 148 Omnis divinus ordo sibi ipsi counitus est tripliciter: a summitate sui ipsius et a medietate et a fine | 105 | ||
Commentum | 110 | ||
Propositio 149 Omnis multitudo divinarum unitatum finita est secundum numerum | 111 | ||
Commentum | 117 | ||
Propositio 150 Omne procedens in divinis ordinibus omnes producentis potentias suscipere non est natum neque universaliter secunda eorum, quae ante ipsa, sed habent illa quasdam ab inferioribus exemptas et incomprehensibiles his, quae post ipsa | 119 | ||
Commentum | 130 | ||
Propositio 151 Omne paternale in diis praeoperosum est et in boni ordine praestans secundum omnes divinas dispositiones | 132 | ||
Commentum | 138 | ||
Propositio 152 Omne generativum deorum secundum infinitatem divinae potentiae procedit multiplicans se ipsum et per omnia tendens et indeficientiam in secundorum processibus differenter ostendens | 140 | ||
Commentum | 146 | ||
Propositio 153 Omne perfectivum in diis divinae perfectionis est causa | 148 | ||
Commentum | 155 | ||
Propositio 154 Omne quod custoditivum in diis unumquodque in proprio ordine conservat a secundis uniformiter exemptum et primis illocatum | 158 | ||
Commentum | 162 | ||
Propositio 155 Omnis zoegena, id est ad alia fecundum, in divinis generibus causa generativa est, non omnis autem fecundus ordo zoegenus est | 163 | ||
Commentum | 168 | ||
Propositio 156 Omnis quidem puritatis causa in custoditivo continetur ordine, non autem e converso omne custoditivum purificativo ordini idem | 169 | ||
Commentum | 174 | ||
Propositio 157 Omnis quidem paternalis causa ipsius esse omnibus est largitiva et existentias entium instituit; omne autem, quod conditivum, specificationem compositorum praestat et ordini et divisioni ipsorum secundum numerum et est eiusdem paternali coelementationis in particularioribus generibus | 177 | ||
Commentum | 182 | ||
Propositio 158 Omnis reducens causa in diis et a purgativa differt et a conversivis generibus | 184 | ||
Commentum | 187 | ||
Propositio 159 Omnis ordo deorum ex primis est principiis, fine et infinitate, sed hic quidem ad finis causas magis, hic autem ad infinitatis | 189 | ||
Commentum | 199 | ||
Index auctoritatum | 201 | ||
Index rerum | 217 | ||
Index nominum | 223 |