Menu Expand

Expositio super Elementationem theologicam Procli. Propositiones 136–159

Berthold von Moosburg

Herausgeber: Retucci, Fiorella | Sturlese, Loris

Corpus Philosophorum Teutonicorum Medii Aevi, Bd. 6,6

2025

Zusätzliche Informationen

Bibliografische Daten

Abstract

Ein Viertel der 211 Lehrsätze, aus denen die 'Elementatio theologica' des Proklos besteht, ist ausdrücklich der Lehre der Götter gewidmet. Proklos entwickelt sie von prop. 113 bis 165 seines Buches, d. h. wesentlich - wenn auch nicht ausschließlich - in dem Textteil, der im vorliegenden Band den Gegenstand der Auslegung Bertholds von Moosburg bildet (prop. 136-159). Berthold bietet zur Frage nach den neuplatonischen Göttern sehr differenzierte Antworten, die weit über diejenigen des Thomas von Aquin («?ötter« als falsche Hypostasierung göttlicher Vollkommenheiten) oder des Dietrich von Freiberg («?ötter« als himmlische Intelligenzen) hinausgehen. Am Anfang dieses Bandes, im Kommentar zur prop. 136, schreibt Berthold, das Weltall als geordnetes Ganzes sei nach der Platonischen Lehre das Ergebnis eines einheitlichen schöpferischen Aktes des absoluten Einen/Guten, das das Universum als an seiner Gutheit teilnehmendes Gute hervorbringt. Die Götter oder Henaden sind die metaphysischen Prinzipien, nach denen die Bestimmung des ersten Hervorgebrachten erfolgt. Es sind dies: die Kraft oder Unendlichkeit (potentia sive infinitas), das Sein (entitas), das Leben (vitalitas), die Intelligenz (intellectualitas), die Seele (animealitas) und die Natur (corporeitas). Diese Bestimmungsprinzipien entsprechen den per-se-Vollkommenheiten des Dionysius Areopagita, nur sind sie nach Berthold nicht mit dem Gott der Güte identisch, sondern als 'causae primordiales' von ihm verschieden.

Inhaltsverzeichnis

Zwischenüberschrift Seite Aktion Preis
Cover U1
Inhaltsverzeichnis V
Einleitung IX
Prolegomena XVII
I. Handschriftliche Überlieferung XVII
II. Handschriftenverhältnis XVII
III. Technische Erläuterungen XVII
1. Zum Text XVII
2. Zum Quellenapparat XVIII
3. Zum Variantenapparat XVIII
4. Zum Index rerum XVIII
IV. Kolumnenanfänge der Handschriften XIX
V. Abkürzungen XXII
“Magister Thomas Anglicus minor”: Eine neue Quelle der Expositio super Elementationem theologicam Procli Bertholds von Moosburg – das ungedruckte Sapientiale des Franziskaners Thomas von York XXIII
Literaturverzeichnis XL
BERTHOLDI DE MOSBURCH: EXPOSITIO SUPER ELEMENTATIONEM THEOLOGICAM PROCLI. PROPOSITIONES 136–159 1
Propositio 136 Omnis deus totalior existens propinquius primo ordinatus a totaliori entium genere participatur, particularior autem a particulariori; et ut ens ad ens, sic unitas ad unitatem 3
Commentum 13
Propositio 137 Omnis unitas simul constituit uni participans ipsa 15
Commentum 22
Propositio 138 Omnium participantium divina proprietate et deificatorum primum et supremum est ens 24
Commentum 30
Propositio 139 Omnia participantia divinis unitatibus incipientia ab ente in corporalem naturam terminantur 33
Commentum 37
Propositio 140 Omnes deorum potentiae desursum incohantes et per proprias medietates procedentes deveniunt usque ad loca circa terram 38
Commentum 43
Propositio 141 Omnis providentia deorum haec quidem est exempta ab his, quibus providetur, haec autem coordinata 45
Commentum 51
Propositio 142 Omnibus quidem dii assunt eodem modo, non autem omnia eodem modo diis assunt, sed singula secundum ipsorum ordinem et potentiam transumunt illorum praesentiam, haec quidem uniformiter, haec autem multiplicatim, et haec quidem perpetuo, haec autem secundum tempus, et haec quidem incorporee, haec autem corporaliter 52
Commentum 58
Propositio 143 Omnia deteriora praesentia deorum subsistunt. Et si idoneum sit participans, omne quidem, quod alienum a divino lumine fit, illustratur autem omne subito a diis 60
Commentum 74
Propositio 144 Omnia entia et omnes entium dispositiones intantum processerunt inquantum et deorum ordinationes 75
Commentum 80
Propositio 145 Omnis divini ordinis proprietas per omnia secunda pertingit et dat se ipsam omnibus demissioribus generationem 82
Commentum 87
Propositio 146 Omnium divinorum processuum fines ad sua assimilantur principia, circulum sine principio et sine fine salvantes per conversionem ad principia 90
Commentum 99
Propositio 147 Omnium divinorum ornatuum summa ultimis assimilantur suprapositorum 100
Commentum 103
Propositio 148 Omnis divinus ordo sibi ipsi counitus est tripliciter: a summitate sui ipsius et a medietate et a fine 105
Commentum 110
Propositio 149 Omnis multitudo divinarum unitatum finita est secundum numerum 111
Commentum 117
Propositio 150 Omne procedens in divinis ordinibus omnes producentis potentias suscipere non est natum neque universaliter secunda eorum, quae ante ipsa, sed habent illa quasdam ab inferioribus exemptas et incomprehensibiles his, quae post ipsa 119
Commentum 130
Propositio 151 Omne paternale in diis praeoperosum est et in boni ordine praestans secundum omnes divinas dispositiones 132
Commentum 138
Propositio 152 Omne generativum deorum secundum infinitatem divinae potentiae procedit multiplicans se ipsum et per omnia tendens et indeficientiam in secundorum processibus differenter ostendens 140
Commentum 146
Propositio 153 Omne perfectivum in diis divinae perfectionis est causa 148
Commentum 155
Propositio 154 Omne quod custoditivum in diis unumquodque in proprio ordine conservat a secundis uniformiter exemptum et primis illocatum 158
Commentum 162
Propositio 155 Omnis zoegena, id est ad alia fecundum, in divinis generibus causa generativa est, non omnis autem fecundus ordo zoegenus est 163
Commentum 168
Propositio 156 Omnis quidem puritatis causa in custoditivo continetur ordine, non autem e converso omne custoditivum purificativo ordini idem 169
Commentum 174
Propositio 157 Omnis quidem paternalis causa ipsius esse omnibus est largitiva et existentias entium instituit; omne autem, quod conditivum, specificationem compositorum praestat et ordini et divisioni ipsorum secundum numerum et est eiusdem paternali coelementationis in particularioribus generibus 177
Commentum 182
Propositio 158 Omnis reducens causa in diis et a purgativa differt et a conversivis generibus 184
Commentum 187
Propositio 159 Omnis ordo deorum ex primis est principiis, fine et infinitate, sed hic quidem ad finis causas magis, hic autem ad infinitatis 189
Commentum 199
Index auctoritatum 201
Index rerum 217
Index nominum 223